Türk Dokuma Sanatının Buhara'daki İzleri: Magoki Attari Camiinde Sergilenen Dokumalarının Sanatsal ve Kültürel Analizi

Diğer Ülkelerden Üniversiteler Tarafından Desteklenmiş Proje, 2025 - 2026

Proje Türü: Diğer Ülkelerden Üniversiteler Tarafından Desteklenmiş Proje
Başlama Tarihi: Kasım 2025
Bitiş Tarihi: Ekim 2026

Proje Özeti

Bu proje, Türk dokuma sanatının tarihsel izlerini ve kültürel etkilerini, Özbekistan’ın önemli şehirlerinden Buhara’da, günümüzde Halı Müzesi olarak kullanılan ve Müslüman ilk Türk devleti Karahanlılar’dan kalma Magoki Attari Camii’nde sergilenen dokumalar üzerinden incelemeyi amaçlamaktadır. Magoki Attari Camii Müzesi’nde sergilenen dokumalar, yalnızca estetik açıdan değil, aynı zamanda tarihsel ve kültürel birer belge olarak da büyük önem taşımaktadır. Sergilenen bu halılar, özgün motifleri, teknik özellikleri ve dokuma üsluplarıyla Türk dokuma sanatının zengin mirasını yansıtmakta; Türkistan’dan Anadolu’ya uzanan halıcılık geleneğinin izlerini taşımaktadır. Bu yönleriyle Magoki Attari Camii’nde sergilenen dokumalar, Türk dokuma sanatının gelişimini ve bölgesel etkilerini anlamak açısından değerli bir kaynak niteliğindedir.

Halı sanatı, yüzyıllar boyunca Türk-İslam kültürünün taşıyıcısı olmuş; teknik, motif ve renk anlayışıyla hem estetik hem de sosyokültürel bir değer üretmiştir. Buhara gibi tarihsel ve kültürel açıdan zengin bir bölgede yer alan bu camide sergilenen dokumaların incelenmesi, Türk dokuma sanatının Anadolu coğrafyası dışındaki izlerini ortaya koyması bakımından değerli bir katkı sunacak; bu yönüyle alandaki önemli bir eksikliği giderecektir.

Proje kapsamında, Magoki Attari Camii’nde sergilenen ya da korunan halılar yerinde gözlem ve dokümantasyon yoluyla incelenecek; mevcut arşivler, görsel belgeler ve literatür desteğiyle motif, desen, teknik yapı ve malzeme özellikleri analiz edilecektir. Elde edilen veriler, Anadolu ve Türkistan halıcılığı ile karşılaştırmalı olarak değerlendirilecek, benzerlik ve farklılıklar bilimsel bir çerçevede ortaya konacaktır.

Proje; bugüne dek yeterince incelenmemiş ve belgelenmemiş olan Buhara’daki halı örneklerini sanat tarihi disiplini çerçevesinde detaylı biçimde ele alarak, Türk dokuma sanatının yalnızca Anadolu ile sınırlı olmadığını; tarihsel süreçte Türkistan’nın önemli kültürel merkezleriyle nasıl etkileşim içinde olduğunu ve bu etkileşimlerin sanatsal üretime nasıl yansıdığını somut verilerle ortaya koymasıyla özgün bir yaklaşım sergilemektedir. Bu yönüyle proje, Türk-İslam sanatının coğrafi yayılımını ve kültürel etkileşim ağlarını disiplinlerarası bir yaklaşımla değerlendirmekte; halı sanatının motif, teknik ve estetik bağlamda tarihsel bir süreklilik ve dönüşüm içinde nasıl varlık gösterdiğini kapsamlı biçimde irdelemektedir.

Ayrıca çalışma, geleneksel halıcılık mirasının günümüz tasarım anlayışlarına nasıl uyarlanabileceğine, geçmişin sanatsal değerlerinin çağdaş yorumlarla nasıl sürdürülebilir hale getirilebileceğine dair özgün açılımlar sunmayı amaçlamaktadır. Böylelikle proje, yalnızca geçmişe dair bir belgeleme çalışması olmanın ötesine geçerek, kültürel mirasın yaşatılması ve yeniden üretimi konusunda sanat, tasarım ve eğitim alanlarına ilham verecek nitelikte çok katmanlı bir katkı sağlamayı hedeflemektedir.

Proje sonucunda yapılacak olan akademik yayınlar, sergiler ve dijital içerikler hem literatüre katkı sağlayacak hem de kültürel mirasın korunmasına yönelik toplumsal farkındalığı artıracaktır. Böylece, sanatı belgeleyen, kültürü yaşatan ve geleceğe aktaran sürdürülebilir bir araştırma modeli sunulmuş olacaktır.