Research Information System
Turkish Studies (Elektronik), vol.16, no.7, pp.177-201, 2021 (Peer-Reviewed Journal)
: Bu makalenin konusunu oluşturan Eskihisar Kalesi, Bizans dönemindeki adı Niketiaton olduğu düşünülen Gebze, Eskihisar Köyü’nde yer almaktadır. Makale kapsamında, Niketiaton’un yeri, kalenin tarihi ve mimari özellikleri tartışılmıştır. İç kale, planı, konut ve şömine gibi mimari unsurları ile dokuzuncu ve on dördüncü yüzyıllar arasında savunma açısından önem kazanan Bithynia Bölgesi'nin savunma, ulaşım ve ticaret ağını oluşturan savunma yapıları arasında ilginç bir örnektir. Kuzeybatı ve batı Anadolu'daki diğer savunma yapıları ile yaptığımız karşılaştırmalar sonucunda iç kalenin kısmi çerçeveli teknik ve tuğla bezemeler içeren malzeme ve teknik uygulamalarının, Foss tarafıdan Lydia yapılarında tespit edilen ve Laskarisler dönemine tarihlenen uygulamalar ile benzerlik kurarak on üçüncü yüzyıla tarihlendirilebileceğini düşünüyoruz. Bölgenin tarihi arkaplanı göz önüne alındığında, iç kale Körfezin Ioannes Vatatzes döneminde yeniden Bizans egemenliğine girdiği 1241 yılı sonrasına, on üçüncü yüzyılın ikinci yarısına tarihlenebilir. Foss tarafından verilen tarihlendirme önerileri tarih kayıtları ile uyumludur ancak kalenin malzeme ve teknik verileri kaynaklarda Niketiaton hakkında verilen kayıtlar ile uyumsuz olarak daha geç bir tarihe işaret etmektedir. Bizans savunma yapıları hakkında kapsamlı ve detaylı çalışmaların az sayıda olması malzeme ve teknik değerlendirmeye dayalı tarihlendirme yapabilmek için yeterli karşılaştırma verisinin olmamasına neden olmuştur. Malazgirt Muharebesi ile İstanbul'un fethi arasındaki dönemde özellikle kuzeybatı Anadolu'da inşa edilen savunma yapılarının detaylı bir şekilde incelenmesinin Bizans ve Osmanlı tarihi ve mimarisi açısından önemli veriler sağlayacağı açıktır.