Toplumların halk sağlığına ilişkin sorunlarının öncelik sıralaması zaman içinde değişse de, önlenebilir ölümlerin en önemli nedeni olarak görülen sigara ilk sıralardaki yerini korumaktadır. Hâlen dünya üzerinde yılda 4,5 trilyondan fazla sigara tüketildiği, ülkemizde ise 15 yaş üstü bireylerin %28’inin sigara içtiği raporlanmıştır. Sigara içmeyen kişilerin, sigara içenlerin verdiği nefesle havaya karışan ya da yanan sigaranın ucundan yayılan dumanı solumasına ve duman gözle görülmez hale gelse bile arta kalan maddeleri farklı yollarla vücuduna almasına pasif sigara dumanı maruziyeti adı verilmektedir. Pasif maruziyetin sağlık riskleri sigara içmekle benzerdir ve 2019 yılında, %11’i beş yaş altı çocuklarda olmak üzere, 37 milyon yeti yitimine ayarlanmış yaşam yılı (DALY) kaybına neden olmuştur. Çocukların %40’ının sigara dumanına maruz kaldığı bilinmektedir. Çocuklar, yetişkinlere göre hızlı nefes alıp vermeleri, ciltlerinin daha ince olması, solunum sistemlerinin ve bağışıklıklarının tam olarak gelişimini tamamlamamış olması nedeniyle sigara dumanından daha fazla etkilenmektedir. Ebeveynler ise maruziyet için hem kaynak oluşturmaları hem de önlem alarak çocukları korumakla beklenen kişiler olmaları yönüyle hayati bir öneme sahiptir. Sigara içen en az bir ebeveyne sahip olmak, evde sigara içilmese bile çocuklarda sigara dumanı maruziyetini önemli oranda artırmaktadır. Sigara dumanı maruziyetini ölçmeye yönelik farklı belirteçler bulunmaktadır. Ancak belirteçlerin kullanımı, kısıtlayan kimyasal özellikleri, tüm laboratuvarların bu testler için uygun olmaması, gereken zaman ve maliyet faktörleri bir arada değerlendirildiğinde rutin kullanıma uygun değildirler. Dolayısıyla sigara dumanı maruziyeti ile ilgili veriler sıklıkla anket yoluyla elde edilmekte, çocukların maruziyet durumlarıyla ilgili bilgiler ise ebeveyn beyanlarına dayandırılmaktadır. Yapılan çalışmalar, ebeveynlerin sigara dumanı maruziyeti ile ilgili verdikleri bilgilerin çoğu zaman laboratuvar ölçümleriyle uyumlu olmadığını ortaya koymuştur. Bilgi eksikliği, risklerin farkında olmama ya da maruziyet durumunu doğru tanımlayamama gibi sebepler, çocuğun sigara dumanı maruziyetinin olduğundan daha düşük raporlanmasıyla sonuçlanabilmektedir. Bu nedenle araştırmamızda, kapsamlı ve kolay uygulanabilen bir ölçme aracını Türk literatürüne kazandırmak amacıyla “Ebeveynlerin Sigara Dumanı Maruziyeti Algısı Ölçeğinin” Türkçe’ye uyarlanması, geçerlik ve güvenirliğinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır.
Smoking not only poses a significant health risk to smokers but also endangers non-smokers, particularly children, through passive smoke exposure. We aimed to develop a Turkish version of the “Parental Perception of Children’s Exposure to Tobacco Smoke Scale” and evaluate its psychometric properties. The research involved 500 parents with children under 18 years of age who presented to family health centers between November 2022 and April 2023. The scale’s reliability was assessed through item–total score correlations, test–retest analysis, and Cronbach’s alpha coefficient, which yielded a high value of 0.937. Exploratory and confirmatory factor analyses, following Kaiser–Meyer–Olkin and Bartlett tests, revealed a four-factor structure. Scale scores were higher among women, healthcare professionals, individuals with higher education levels, and non-smokers. This newly validated and reliable scale serves as a valuable tool for evaluating parents’ perceptions of smoke exposure in children, aiding in the identification of effective interventions and the assessment of their impact.
