Akademik Veri Yönetim Sistemi
ASES II. ULUSLARARASI BİLİM VE SANAT KONGRESİ, Kars, Türkiye, 9 - 11 Ekim 2025, ss.51, (Özet Bildiri)
Nasrettin Hoca, mizahı akli bir unsur olarak görmüş ve kullanmıştır. Fıkralarının temelinde güldürmeden ziyade ciddi bir zekâ kuvveti görülmekte ve bu kuvveti vermek istediği mesajla birleştirmektedir. Nesiller boyunca aktarılan fıkraların kalıcı olmasının temel sebebi de budur. Nasrettin Hoca’nın yaşadığı dönemde Anadolu’da ciddi tahribatların olması, bununla birlikte toplumsal psikolojinin yaşanan istilalar sebebiyle bozulması Nasrettin Hoca fıkralarını daha önemli hale getirmiştir. İnsanları bir yandan güldürürken diğer yandan da moral-motivasyonlarını artıran fıkralar, kültürel öğeleri gelecek kuşaklara taşımıştır. Fıkralar özellikle çocukların ahlaki gelişimlerinde derin izler bırakmış ve onları sonraki sosyal yaşantılarına hazırlamıştır. Nasrettin Hoca aynı zamanda bir tasavvuf büyüğüdür ve fıkralarında açık anlamların yanı sıra zahiri anlamlar da bulunmaktadır. Bu zahiri anlamlar ise okuyanları tasavvufi ahlaki motiflere götürmekte ve okuyanlarda derin izler bırakmaktadır. Tasavvufun mizaha bakışı üç temel dinamik üzerine şekillenmiştir. Bu dinamikler Kuran-ı Kerim, sünnet ve mutasavvıfın konuya yaklaşımıdır. Çalışmada Nasrettin Hoca’nın fıkralarında tasavvufi öğelerin değerler eğitimine katkısı incelenmiş ve bu fıkraların sosyal yaşantılar yoluyla bireyleri değiştirmedeki rolü ortaya konmaya çalışılmıştır. Çalışma özellikle son yıllarda programlarda temel bir bileşen olarak bulunan değerler eğitimi dinamiklerini Nasrettin Hoca fıkraları özelinde belirlemek, ortaya çıkan bulguları tasavvufi öğeler çerçevesinde irdelemektir. Fıkraların açık anlamlarının yanı sıra tasavvufi öğeler içeren zahiri anlamları da dikkate alınmış, Hoca’nın tasavvuf büyüklerinden biri olması göz önünde bulundurulmuştur. Çalışmada temel değerler olan adalet, dostluk, dürüstlük, öz denetim, sabır, saygı, sevgi, sorumluluk, vatanseverlik, yardımseverlik kullanılmıştır. Fıkraların bu değerler çerçevesinde seçimi yapılmıştır. Fıkralardaki zahiri tasavvufi öğeler ile temel değerler arasındaki ilişki ortaya konulmuştur. Çalışma ile ortaya çıkan bulguların derslerinde değerler eğitimi temelli konular işleyen öğretmenlere yol gösterilmesi amaçlanmıştır. Bu amacın yanında öğretmenlerin fıkraları tasavvufi dinamikleri dikkate alarak okumaları sağlanmak istenmiştir. Çalışma ile hem literatüre özel bir katkı sağlanacak hem de öğretmenlerin fıkraları farklı bir gözle okumaları gerçekleşmiş olacaktır. Bu bakımdan çalışma önemli görülmektedir. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemi ve betimsel araştırma yöntemlerinden içerik analizi kullanılmıştır. Seçilen Nasrettin Hoca fıkra metinleri analiz edilmiş ve bu fıkralarda hangi değerlerin vurgulandığı ortaya konulmuştur. Daha sonra içerik analizleri yapılarak hangi değerin daha fazla ön plana çıktığı belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Değerler eğitimi, kamil insan, Nasrettin Hoca, tasavvuf
Nasrettin Hodja regarded and used humor as a rational element. At the core of his anecdotes lies not mere entertainment but a profound intellectual sharpness, which he combines with the message he aims to convey. This is the main reason why his anecdotes have remained enduring through generations. The serious devastation in Anatolia during the period in which Nasrettin Hodja lived, along with the deterioration of social psychology due to ongoing invasions, rendered his anecdotes even more significant. While making people laugh on the one hand, his stories also boosted their morale and motivation, transmitting cultural elements to future generations. The anecdotes left deep marks especially on the moral development of children and prepared them for their later social lives.
Nasrettin Hodja was also a Sufi master, and his anecdotes contain both explicit meanings and implicit, esoteric ones. These implicit meanings guide readers toward Sufi ethical motifs and leave profound impressions. The Sufi perspective on humor is shaped around three fundamental dynamics: the Qur’an, the Sunnah, and the approach of the Sufi scholar himself.
This study examines the contribution of Sufi elements in Nasrettin Hodja’s anecdotes to values education and seeks to reveal the role of these stories in transforming individuals through lived social experiences. The aim is to identify the dynamics of values education—featured as a key component in recent curricula—specifically through Nasrettin Hodja’s anecdotes and to analyze the findings within a Sufi framework. In addition to the explicit meanings of the stories, their implicit Sufi elements were also considered, taking into account that Hodja is regarded as one of the prominent figures of Sufism.
The study uses the fundamental values of justice, friendship, honesty, self-control, patience, respect, love, responsibility, patriotism, and helpfulness. The selection of anecdotes was made within the framework of these values. The relationship between the implicit Sufi elements in the anecdotes and these fundamental values was identified. The aim of the study is to guide teachers who incorporate values-based topics into their lessons and to encourage them to read the anecdotes through a Sufi lens. Thus, the study contributes to the literature while enabling teachers to interpret the stories from a new perspective.
In the study, the document analysis method from qualitative research techniques and content analysis from descriptive research methods were used. Selected Nasrettin Hodja anecdotes were analyzed, and the values emphasized in these stories were identified. Content analysis was then conducted to determine which values were highlighted more prominently.
Keywords: Values education, perfected human being (kâmil insan), Nasrettin Hodja, Sufism