The modern research often claims that al-Ghazzâlî has responsibility in the decline of philosophy and the eclipse of reason in the Islamic culture, yet, his influence on the history of the Islamic science has been largely neglected. The main reason for this is the disregard for the fact that philosophy at the time was also a system of sciences. However, just as the seven liberal arts (septem artes liberales) were included into the philosophy in the middle ages of the West, the sciences are also included into the philosophy in the middle ages of the Islamic culture and contemporary philosophy was the system of intellectual/philosophical sciences as well. Furthermore, considering that it was a system of sciences, philosophy also had the quality of being an educational program for teaching these sciences. Thus when al-Ghazzâlî criticized the general world views of the philosophers, he radically criticized their philosophical/rational systems. These criticisms aim at showing whether they overlap with the al-Ghazzâlî’s interpretation of general Islamic world view and analyzing these sciences from a religious point of view. Hence, this article focuses on al-Ghazzâlî’s critique on philosophical/rational sciences.
Modern araştırmalarda, genelde Gazzâlî’nin İslam kültüründe felsefenin gerilemesinde, yaşanan felsefî akıl tutulmasında bir payı olduğu iddiası sıklıkla gündeme getirilse de, onun İslam kültüründeki bilimsel faaliyetlere etkisi üzerinde pek fazla durulmamaktadır. Bunun temel nedeni, büyük ölçüde, o dönemki felsefenin aynı zamanda bir bilimler sistemi olduğu gerçeğinin görmezden gelinmesidir. Oysa Batı ortaçağında, yedi liberal sanat (septem artes liberales) nasıl felsefenin içerisindeyse, tıpkı bunun gibi İslam ortaçağında da bilimler felsefenin içerisindedir ve felsefe, felsefî düşünme biçimi olmanın yanında aynı zamanda bir tür aklî/felsefî bilimler sistemidir. Felsefe, bir bilimler sistemi olması bakımından, bu bilimlerin öğretimine yönelik bir eğitim programı niteliği de taşımaktadır. Dolayısıyla Gazzâlî, filozofların genel dünya görüşlerini eleştirirken, onların aklî/felsefî bilimler sistemini de köklü bir eleştiriye tabi tutmuştur. Bu eleştiriler, aklî/felsefî bilimlerin, Gazzâlî’nin yorumladığı biçimiyle İslam’ın genel dünya görüşüyle örtüşüp örtüşmediğini göstermeye dönüktür ve din odaklı bir bakış açısıyla bu bilimlerin bir tür çözümlemesini içerir. İşte bu makale Gazzâlî’nin akli-felsefi bilimler eleştirisine odaklanmaktadır.
