7. International Congress on Scientific Research Mingachevir State University, Mingachevir, Azerbaycan, 24 - 25 Şubat 2023, cilt.3, ss.217-224
Küçükbaş hayvanlar (koyun ve keçiler) yeryüzündeki hemen hemen tüm iklim koşullarına uyum
sağlayabilen hayvan türlerinden oldukları için geniş bir yetiştirme alanına sahiptirler. Küçükbaş
hayvanlar, diğer çiftlik hayvanlarının kullanamadığı besin kalitesi düşük bitki, çalı ve ağaç yapraklarını
geniş bir coğrafi alanda değerli besin kaynaklarına ve ürünlere dönüştürürler. Ayrıca, kırsalda yaşamın
sürdürülmesi, istihdam yaratılması, ekonomik katkı sağlanması ve kentlerdeki insan yükünün
azaltılması açısından önemlidir. Küçükbaş hayvanlar, yukarıda belirtilen özellikleri nedeniyle artan
insan nüfusunun kaliteli besin ve organik ürünlere olan talebinin karşılanmasında göz ardı edilemeyecek
katkılar sağlamaktadır. Yoğun olarak mera ve otlatmaya dayalı olarak yetiştirilen koyun ve keçiler, iklim
koşulları ile iç içedir. İklim değişikliğine karşı diğer çiftlik hayvanlarına göre daha az duyarlı olmalarına
rağmen bu değişikliklerden de etkilenirler. Hayvanlar üzerinde etkili olan iklim değişikliklerinin en
önemlisi sıcaklık stresidir. Sıcakkanlı bir hayvanın vücut ısısını normal sınırlar içinde tutan ısı
düzenleme mekanizmasının bozulması sıcaklık stresi olarak tanımlanmaktadır. Sıcaklık stresi, çiftlik
hayvanlarını olumsuz yönde etkileyen ve hatta bazen hayvanların yaşamını tehdit eden en önemli
iklimsel stres faktörüdür. Bir hayvanın, vücut sıcaklığını en düşük çabayla düzenleyebildiği sıcaklık
aralıkları, konfor sıcaklık alanı olarak tanımlanmaktadır. Koyun ve keçilerin strese maruz kalmadan
yaşayabilecekleri sıcaklık (Koyun için 12-32 C° iken, keçi için 12-24C°) değerleri farklıdır ve keçiler
koyunlara göre daha toleranslıdırlar. Sıcaklık stresi koyun ve keçi metabolik ve fizyolojik uyumunu
doğrudan ve dolaylı olarak etkilemekte, verimde düşüşe neden olmakta ve hastalıklara karşı daha duyarlı
hale getirmektedir. Hayvanların morfolojik, fizyolojik ve genetik yapılarına bağlı olarak farklılıklar
olmakla birlikte, metabolik ısı üretimi ile üretim düzeyi arasındaki yakın ilişki nedeniyle yüksek verimli
hayvanlarda sıcaklık stresinin etkileri daha fazla olumsuzluklara neden olmaktadır. Bu derlemede,
sıcaklık stresinin koyun ve keçilerin metabolizması, refah ve verimi üzerine etkileri ile bu türlerdeki
hayvanlarda sıcaklık stresine karşı çevresel ve genetik iyileştirme ile alınabilecek tedbirler incelenmiştir.