Varna is located in the northeast of Bulgaria, as the
most sheltered port on the western shores of the
Black Sea, with a suitable location for
transportation. Due to the functionality of its port
and the extent of its hinterland, Varna had an
important place in maritime transport. It has
become an even more important center in terms of
communication and transportation with the
establishment of telegraph and railway lines during
the Crimean War and in the following years. Being
an important center - in terms of communication
and transportation- has prepared the forming of a
very active commercial life and a deversifed social
structure that includes various ethnic groups in
Varna.
In 1878, those who promised to make reforms in
the place where they were made in the 61st
precedent of the Berlin Treaty, aimed to build an
Armenia, which was not done in favor of the
"Bulgarian Awakening" followed by the
Bulgarians with an autonomous status. As a
requirement of this purpose, gangs and committees
were established both within the Ottoman lands and
outside of the country.During this period, Armenian committees managed
to establish a wide network of interconnected ones
in the big cities of Europe and in countries such as
Romania and Bulgaria. Ports in the west of the
Black Sea, such as Constanta, Varna, and Burgas,
played an important role in establishing
connections between Armenian committees and
branches and their members in these cities and
countries in Istanbul and Anatolia.
Varna, which is the subject of this study, was of
great importance before the committees outside the
Ottoman lands due to the Armenians, who had an
important place in terms of influence and
effectiveness and monopolized trade, although it
was proportionally small among its population.
During this period, Varna had a vital position in the
eyes of the Armenian committee, as it was one of
the leading centers of its time in terms of
communication and transportation. In this study,
considering on this background, the initiatives
planned and tried to be put into action in Varna in
the period from the signing of the Berlin Treaty in
1878 to the date when Bulgaria gained its
independence in October 1908 has been examined
in the axis of the measures tried to take.
Varna, Bulgaristan coğrafyasının kuzeydoğusunda,
Karadeniz’in batı kıyıları üzerindeki en korunaklı liman
üzerinde taşımacılığa elverişi bir mevkide
bulunmaktadır. Limanının işlevselliği ve hinterlandının
genişliği sebebiyle deniz yolu taşımacılığında önemli bir
yere sahip olan şehir, Kırım Harbi senelerinde ve
ilerleyen yıllarda telgraf ve demiryolu hatlarının tesis
edilmesiyle birlikte haberleşme ve ulaşım anlamında
daha da önemli bir merkez haline gelmiştir. Haberleşme
ve ulaşım açısından önemli bir merkez durumunda
bulunması, Varna’da oldukça faal bir ticari hayatın ve
etnik açıdan farklı grupları içerisinde barındıran çeşitlilik
içerisinde bir sosyal yapının oluşmasına zemin
hazırlamıştır.
1878 senesinde imzalanan Berlin Antlaşması’nın 61.
maddesiyle bulundukları yerlerde ıslahat yapılması sözü
verilen Ermeniler, yine bu antlaşma ile özerk bir statüye
kavuşan Bulgarların daha önce izlemiş olduğu ‘‘Bulgar
Uyanışı’’nı takip ederek nihayetinde bağımsız bir
Ermenistan inşa etmeyi amaçlamıştır. Bu amacın gereği
olarak gerek Osmanlı toprakları içinde gerekse de
dışında çete ve komiteler teşkil edilmiştir.Ermeni komiteleri bu dönemde Avrupa’nın büyük
şehirleri ile Romanya ve Bulgaristan gibi ülkelerde
birbiriyle irtibatlı, geniş bir ağ teşkil etmeyi başarmıştır.
Bahsedilen bu şehir ve ülkelerdeki Ermeni komite ve
şubeleri ile mensuplarının İstanbul ve Anadolu ile
bağlantılarının kurulmasında ise bilhassa Köstence,
Varna, Burgaz gibi Karadeniz’in batısındaki limanlar
öneme sahip olmuştur.
Bu çalışmada konu edinilen Varna ise, nüfusu içerisinde
oransal olarak az olsa da nüfuz ve etkinlik anlamında
önemli bir yere sahip olan ve ticareti tekelinde tutan
Ermeniler sebebiyle, Osmanlı toprakları dışındaki
komiteler nezdinde büyük öneme sahip olmuştur. Varna
bu dönemde ayrıca, haberleşme ve ulaşım yönüyle
döneminin en önde gelen merkezlerinden biri olması
sebebiyle de Ermeni komiteciliği nezdinde önemli bir
merkez hüviyetindedir. Çalışmamızda yer verilen bu
arka plan dikkate alınarak, 1878 senesinde Berlin
Antlaşması’nın imzalanmasından, 1908 senesi Ekim
ayında Bulgaristan’ın bağımsızlığını elde ettiği tarihe
kadar geçen süreçte, Varna’da Ermeni komiteleri
tarafından Osmanlı Devleti aleyhinde planlanan ve
eyleme konulmaya çalışılan girişimler tetkik edilmiştir.
