Akademik Veri Yönetim Sistemi
TURK PSIKOLOJI DERGISI, cilt.40, sa.95, ss.1-26, 2025 (SSCI)
Bazı davranışların aşırı sergilenmesi ve madde ile ilişkili bozukluklara benzer özellikler göstermesi davranışsal bağımlılık kavramının ortaya çıkmasını sağlamıştır. Araştırmalar davranışsal bağımlılıkların birbirlerine eşlik ettiğine ve çeşitli sosyodemografik özelliklerin bunların ortaya çıkmasında rolü olduğuna işaret etmektedir. Bu çalışmada kumar oynama, oyun oynama, alışveriş ve egzersiz davranışları ele alınarak, bağımlılığa işaret eden belirtilerin bir arada görülme örüntüsü ve hangi sosyodemografik özelliklerden etkilendiği incelenmiştir. Araştırmaya Türkiye’de yaşayan 1114 yetişkin katılmıştır. İki aşamalı kümeleme analizi ile her bağımlılık türü için bağımlılığa yatkın sınıflar belirlenmiş ve bunlar spesifik bağımlılık kümeleri olarak isimlendirilmiştir. Ayrıca bağımlılıkları değerlendiren ölçüm araçlarına ait tüm maddelerle yürütülen iki aşamalı kümeleme analizi sonucunda üç farklı genel bağımlılık grubu oluşturulmuş, bunlar ise egzersiz dışı bağımlılıklara eğilimli olanlar (ED; kumar, oyun ve alışveriş), egzersiz bağımlılığına eğilimli olanlar (EB) ve bağımlılığa eğilimli olmayanlar (BO) şeklinde isimlendirilmiştir. Birçok araştırmada olduğu gibi bağımlılık türlerinin cinsiyete göre değişimi ve yaş grupları açısından düzeylerinin farklılaşması bu araştırmada da gözlenmiştir. Sosyodemografik özellikler hem spesifik hem de genel bağımlılık kümelerinde incelenmiştir. Kümelere göre farklılaşan çeşitli sosyodemografik özelliklerin bağımlılık gruplarını bir arada nasıl açıkladığını anlamak için lojistik regresyon analizleri yürütülmüştür. Lojistik regresyon analizleri cinsiyet, yaş, eğitim, çalışma durumu, medeni durum, sigara-alkol kullanımı gibi faktörlerin farklı bağımlılık kümelerinde yer almak açısından risk oluşturabileceğine işaret etmiştir.
The concept of behavioral addiction has emerged as some behaviors are exhibited excessively and show similar characteristics to substance-related disorders. Studies indicate that behavioral addictions accompany each other and that various sociodemographic characteristics play a role in their emergence. In this study, gambling, internet gaming, shopping, and exercise behaviors, the pattern of co-occurrence of the symptoms indicating addiction, and which sociodemographic characteristics are affected by these behaviors were examined. A total of 1114 adults living in Turkey participated in the study. Two-step cluster analysis was used to identify addiction-prone classes for each addiction type and these were named as specific addiction clusters. In addition, three different general addiction groups were formed as a result of the two-step cluster analysis conducted with all items of the measurement tools assessing addictions. These were named as those who were prone to nonexercise addictions (gambling, gaming, and shopping), those who were prone to exercise addiction, and those who were not prone to addiction. As in many studies, the variation of addiction types according to gender and the differentiation of levels in terms of age groups were also observed in this study. Sociodemographic characteristics were analyzed in both specific and general addiction clusters. Logistic regression analyses were conducted to understand how various sociodemographic characteristics that differed according to the clusters explained the addiction groups together. Logistic regression analyses indicated that factors such as gender, age, education, employment status, marital status, smoking, and alcohol use may pose a risk for being in different addiction clusters.