Research Information System
17. Ulusal Sosyal Bilimler Kongresi, Ankara, Turkey, 1 - 03 February 2023, pp.159
Adam Smith’ın Sempati Kuramına Yönelik
Sınıfsal Bir Çözümleme
Berna Arsoy
Ondokuz Mayıs Üniversitesi İİBF
Literatürde Adam Smith Sorunu olarak yer alan tartışma, Smith’in Ulusların
Zenginliği ve Ahlaki Duygular Kuramı’nda iki ayrı insan doğası kuramlaştırması
üzerinedir. Ahlaki Duygular Kuramı’nda başkalarının acılarını ve
mutluluklarını önemseyen, sempati duygusuna sahip ve toplumsal ilişkilerini
bu duyguyla şekillendiren insan, Ulusların Zenginliği’nde kendi çıkarını
tüm diğer insanların çıkarlarına önceleyen, bencil bir doğaya bürünür.
Adam Smith Sorununa tarihsel bir yaklaşım, Smith’in tasvir ettiği bu iki
farklı insan doğasından ilkinin ilkel topluma, ikincisinin modern topluma
atıfta bulunduğunu öne sürerek sorunu çözümlemektedir. Fakat Smith’in
eserlerinde söz konusu insan doğası tasavvuruyla ilişkili bir başka sorun
göze çarpmaktadır. Smith, Ahlaki Duygular Kuramı ve Ulusların Zenginliği’nde
toplumsal sınıflar arasındaki çıkar farklılıklarını vurgulamasına
rağmen ticaret toplumu olarak adlandırdığı kapitalist üretim biçimini ve
kapitalist gelişmeyi olumlar. Bu çalışma, Smith’in hem sınıflar arasındaki
çıkar farklılıklarını vurgulayıp hem de bu çıkar farklılıklarını sürdürecek olan
kapitalist gelişmeyi savunması arasındaki çelişkiyi, Smith’in sempati kuramı
ile açıklamayı amaçlamaktadır. Smith’in sempati kuramının yaygın biçimde
göz ardı edilen tarafı, sempatinin sınıflar arasında nasıl geliştiğine verdiği
yanıttır. Bu çalışma, Smith’in kuramında sempatinin, yalnız Ahlaki Duygular
Kuramı’nın evrenine ait, ekonomik ilişkilere yansımayan ya da yalnız ilkel
toplumda veya modern toplumun yakın ilişkilerinde geçerli olan bir duygu
değil, sınıflı toplumlarda sınıf çatışmasını/ sınıf mücadelesini önleyen bir
duygu olduğunu öne sürmektedir. Bu yolla Smith’in kuramının, politik
ekonomi ve ahlak felsefesi alanlarını birbirine bağlarken, ekonomik eşitsizliği,
insan doğasından kaynaklanan sempati ilişkilerini gerekçe göstererek
meşrulaştırmaya çalıştığı iddia edilmektedir.