Akademik Veri Yönetim Sistemi
Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi, sa.7, ss.19-60, 2017 (TRDizin)
Vahdet-i Vücut düşüncesi İbn-i Arabî’ye ait bir varlık felsefesi olarak kabul edilmekle birlikte, Hallac-ı Mansur, Sühreverdi Maktul, Şeyh Bedreddin gibi sufi düşünürlerde bireysel ya da toplumsal bir isyan ahlakının alt yapısını oluşturmuştur. Cumhuriyet dönemi aydınlarımızdan Nureddin Topçu’nun İslami temellerde bir isyan ahlakı ve sosyalizm inşası çalışmalarında Hallac-ı Mansur ve Şeyh Bedreddin’i örneklemesi dikkat çekicidir. Osmanlı Devleti’nin çözülmeye başladığı ve inkırazının kesinleştiği topraklar olarak Balkanların özellikle Bektaşilik bağlamında isyanlara ve kurumsal yapıdan çözülmelere yol açan bir Vahdet-i Vücut öğretisine sahiplik ettiği anlaşılmaktadır. Şeyh Bedreddin’a atfedilen Varidat adlı eseri onun Vahdet-i Vücut düşüncesini yorumladığı özgün bir eser olarak kabul edilmektedir. Eser fetret döneminin kaotik ikliminde devlet ve medrese kurumsallığına karşı bir meşruiyet sorunu oluşturmaya uygun bir içeriğe sahiptir. Eserin genel çerçevesini Vahdet-i Vücut düşüncesi çizmekle beraber yer yer Vahdet-i Mevcut olarak da yorumlanabilecek bir mahiyettedir. Bu eser ve temsil ettiği sufi temelli rasyonalite, müellifinin adına yürütülen gnostik nitelikli bir isyanın referans kaynaklarından biridir. Sufi bir zemine yerleşen ancak sahip olduğu gnostik ve ezoterik içerikle politik bir mücadele aracı haline getirilebilen Vahdet-i Vücut düşüncesi pozitivist jön Türk hareketinin ve Balkan kaynaklı politik muhalefetin de esin kaynağı olmuştur. Anahtar sözcükler: Vahdet-i Vücut, İsyan Ahlakı, Şeyh Bedreddin, Varidat, Cem’ü’l Cem
FROM THE PERSPECTİVE OF NURETTİN TOPÇU'S REBELLİON ETHİCS AN EXAMPLE OF A REBELLİON: SHEİKH BEDREDDİN AND HİS VARİDAT Abstract: The book of Varidat that attributed to Sheikh Bedreddin, is regarded as one of the his chief works by which he interprets the Wahdat al-Wujud thought. As an ontological philosophy Wahdat al-Wujud thought that is accepted belonging to Ibn Arabî is evaluated by the sufi thinkers such as Mansur al-Hallaj, Suhrawardi alMaktul, Sheikh Bedreddin in the context of creating substructure of individual or social rebellion ethics. Nurettin Topçu In his doctoral dissertation that he completed in 1934, introduce Mansur al-Hallaj as the peak figure of the rebellion morality. It is understood that the Balkans, as the territories to which the Ottoman Empire began to unravel and to be defunct, had a Wahdat al-Wujud teaching which led to the disintegration of the Balkans, especially in the 15th century's Sheikh Bedreddin context. Sheikh Bedreddin's Varidat was used in the Fetret period as a suitable content against the legal entities of state and madrasa. The general frame of that work draws a Wahdat al-Wujud konzept. However, its several parts can be interpreted according to Wahdat al-Mawjud. This work and its sufi-based rationality are represents the substructure of a gnostic-shaped social rebellion. Vahdat al-Wujud and Wahdat al-Mawjud teachings generally has been settled in Sufi context but it has also become a tool of political struggle with gnostic and esoteric content and it has also been a source of inspiration for the positivist jon Turkish movement and the Balkan-oriented political opposition Keywords: Wahdat al-Wujud, The Ethics of Rebellion, Sheikh Bedreddin, Varidat, Jam al Jam.