Address forms are one of the important language units that reflect the power of expression of language and the cultural identity of the speakers of that language. There are prejudices of addresser to adressee in address forms that are distinguished by intonations and various grammatical markers in sentence. Communication without hesitation depends on using addresses politely and rightly in right place. In order for an expression to be considered an address, an expression must be valid for all language users in the same situation and for the same person sharing the status. Address forms are formulaic language elements that do not change according to person, place and time. Some address forms to the addresser and adressee have not become a common language attitude. Relativism is in this case. These address forms can be called “relative addresses”, so that they do not jumble with address forms. Especially Kutadgu Bilig is very rich in terms of examples. It is one of the valuable texts that shows cultural heritage of Turkish society and vocabulary of Old Turkish ideally. One of the remarkable feature of this book is explaining matters by mutual address forms and relative addresses. Words characteristic in address forms and relative addresses shows important datas about language of that period and cultural level. When it is compared with Kokturk and Uighur periods, it will be seen there are more address forms in this valuable book of Karakhanid Turkish than Kokturk and Uighur periods and it will come out interesting evidences with regards to address forms and relative addresses.
Hitaplar, bir dilin ifade gücünü ve o dilin konuşurlarının kültürel kimliğini yansıtan önemli dilbirimlerinden biridir. Cümlede tonlamalarla veya çeşitli dilbilgisel işaretleyicilerle ayırt edilenhitaplarda konuşanın muhatabına yönelik ön kanaatleri saklıdır. İletişimin aksaksız sürdürülmesi,hitapların nezaket kaygısı güdülerek doğru yerde ve doğru biçimde kullanılmasına bağlıdır. Birifadenin hitap sayılması için aynı durumda ve aynı kişiye yönelik, o durumu paylaşan bütün dilkullanıcıları için geçerli olması gerekmektedir. Hitaplar kişiye, yere ve zamana göre değişmeyenkalıplaşmış dil ögeleridir. Konuşmacıya ve konuşmacının muhatabına özgü bazı seslenmeler ise ortakdil tutumu hâlini almamıştır. Bu durumda görecelik söz konusudur. İlgili seslenmeler, hitaplarlakarışmaması için “göreceli seslenişler” olarak adlandırılabilir. Özellikle Kutadgu Bilig konu ile ilgiliörnekler açısından oldukça zengindir. Eser, Türk toplumunun kültürel mirasını ve Eski Türkçeninsöz varlığını en iyi şekilde yansıtan değerli metinlerimizdendir. Metnin dikkat çekici yönlerinden biride karşılıklı hitaplarla ve göreceli seslenişlerle meselelerin izah edilişidir. Hitaplarda ve göreceliseslenişlerde başvurulan sözcüklerin niteliği, dönemin dili ve kültürel düzeyi hakkında önemli verilersunmaktadır. Köktürk ve Uygur dönemleriyle mukayese edildiğinde o dönemlere göre seslenmeunsurlarına daha fazla yer veren Karahanlı Türkçesinin bu kıymetli eserinin incelenmesiyle hitaplarve göreceli seslenişler açısından ilgi çekici bulgular ortaya çıkmıştır.