THE MATTER OF PLACE IN CHINGIZ AYTMATOV’S LONG STORY NAMED “İLK ÖĞRETMEN”


AYDIN M. a.

Turkish Studies - Language and Literature, vol.14, no.4, pp.1755-1765, 2019 (Peer-Reviewed Journal) identifier

  • Publication Type: Article / Article
  • Volume: 14 Issue: 4
  • Publication Date: 2019
  • Journal Name: Turkish Studies - Language and Literature
  • Journal Indexes: TR DİZİN (ULAKBİM)
  • Page Numbers: pp.1755-1765
  • Ondokuz Mayıs University Affiliated: No

Abstract

The subject of this article is the matter of place in long story of Kyrgyz writer Chingiz Aytmatov named İlk Öğretmen, İlk Öğretmenim and Öğretmen Duyşen in Turkish version, translated from Perviy Uçitel in Russian and Birinçi Mugalim in Kyrgyz Turkish. The transformation of a discourse into a narrative is only possible by establishing a relation between time and place (space). In a narrative text, place acts as the décor function in theater. Birinçi Mugalim, which is one of the first works of Chingiz Aytmatov, is one of his first novellas. The work was written in Kyrgyz Turkish by Aytmatov, titled “Eldik Mugalim Cönünde Ballada” and published in Ala Too Dergis in 1961i; the same year, its title was changed into “Birinçi Mugalim Cönünde Ballada” and published in Mugalimder Gazetası in Kyrgyz Turkish, the mother tongue of the author (İbrahimov, 2018: 238). It was translated into Russian by Aytmatov and A. Dimitriyeva; the Russian translation entitled Perviy Uçitel was published in the periodical titled Noviy Mir, no. 7 in 1962 (Aytmatov, 2008: 425). “The author was inspired by the real events taking place in the 1920s. İlk Öğretmenim is the story of Düyşön aiming at building a school, though means are limited, to educate the children in his village” (Ükübayeva, 2018: 44). In this story, one of the first works of Aytmatov, indoor and outdoor places are generally used. Kyrgyz steppes are at the start of outdoor places. There are two indoor places in the text. One of them is the building where Düyşön converted a barn into school together with her students. The building that Düysön converted into a school was the stable of the horses of a wealthy man. In this text, firstly, the process of transformation of this building with a heavy heart into a school is described. In this process, Düyşön collaborates with her students. Among these students, there is also Altınay Süleymanova who is slightly older than others. The second indoor place is the house where uncle of Altinay and his family live. There are very few details about the indoor places in the story of Birinçi Mugalim, as in the other texts of Aytmatov. However, Aytmatov's work includes many details about outdoor places.
Bu makalenin konusu Kırgız yazar Cengiz Aytmatov’un Rusçası Perviy Uçitel Kırgız Türkçesindeki adı Birinçi Mugalim olan ve Türkiye Türkçesine İlk Öğretmen, İlk Öğretmenim ve Öğretmen Duyşen şeklinde çevrilen uzun hikâyesindeki mekân meselesidir. Bir söylemin anlatıya dönüşmesi kişi, zaman ve mekân (uzam) arasında ilişki kurulmasıyla mümkündür.Bir anlatı metninde mekân bir anlamda tiyatrodaki dekor işlevi üstlenir. Birinçi Mugalim, Cengiz Aytmatov’un ilk eserlerinden ve ilk uzun hikâyelerinden biridir. Metin, Aytmatov tarafından Kırgız Türkçesiyle kaleme alınmış ve “Eldik Mugalim Cönünde Ballada” adıyla 1961 yılında önce Ala Too Dergisi’nde ve arkasından aynı yıl “Birinçi Mugalim Cönünde Ballada” şeklinde Mugalimder Gazetası’nda Kırgız Türkçesiyle, yani yazarın ana dilinde yayımlanmıştır. (İbrahimov, 2018: 238). Aytmatov’un bu uzun hikâyesi, yazar ile A. Dimitriyeva’nın çevirisiyle 1962 yılında Noviy Mir Dergisi’nin 7. sayısında Perviy Uçitel adıyla Rusça olarak da yayımlanmıştır (Aytmatov, 2008: 425). “Eser XX. Yüzylın 20’li yıllarında gerçek olaylardan esinlenilerek kaleme alınmıştır. İlk Öğretmenim, kısıtlı imkânlarla kendi köyünde okul açıp çocukları eğitmeyi amaçlayan Düyşön’ün hikâyesidir” (Ükübayeva, 2018: 44). Aytmatov’un ilk eserlerinden olan bu hikâyesinde açık ve kapalı mekânlar kullanılmıştır. Açık mekânların başında Kırgız bozkırları vardır. Metinde iki kapalı mekân vardır. Bunlardan biri Düyşön’ün öğrencileriyle birlikte tavladan okula dönüştürdüğü yapıdır. Düyşön’ün okula dönüştürdüğü yapı eskiden varlıklı bir insanın atlarının ahırıdır. Metinde önce Düyşön’ün bu yapıyı bin bir güçlükle okula dönüştürme süreci anlatılır. Bu süreçte Düyşön öğrencileriyle işbirliği yapar. Bu öğrenciler arasında öbürlerinden yaşça biraz daha büyük olan yetim Altınay Süleymanova da vardır. İkinci kapalı mekân Altınay’ın amcası ve amcasının ailesiyle birlikte yaşadığı evdir. Birinçi Mugalim hikâyesinde Aytmatov’un diğer metinlerinde olduğu gibi iç mekân, kapalı mekânlarla ilgili çok az ayrıntı vardır. Ancak Aytmatov’un eserinde dış mekânlarla ilgili birçok ayrıntı yer almaktadır.