Eksen Çağ’da Türk Kozmogonisi, Eski Çin (Chou) Düşüncesi ve Antik Grek Felsefeleri Taoizm Etrafında Bir Araya Geliyor: Taoizm ve Timaios Diyalogunun Yapısal İlişkileri/ During the Axial Age, Turkish Cosmogony, Chinese (Chou) Thought and Ancient Greek Philosophiesare Coming Together Around Taoism: The Structural Relations of Taoism and Timaeus Dialogue

Creative Commons License

Kurşunoğlu M. S.

Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi, cilt.2020, sa.13, ss.6-32, 2020 (TRDizin)

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Cilt numarası: 2020 Sayı: 13
  • Basım Tarihi: 2020
  • Dergi Adı: Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi
  • Derginin Tarandığı İndeksler: Philosopher's Index full-text, MLA - Modern Language Association Database, ERIHPlus, TR DİZİN (ULAKBİM), Index Copernicus
  • Sayfa Sayıları: ss.6-32
  • Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu
  • Ondokuz Mayıs Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

MÖ 500’lerde belirginleşen Eksen Çağı, o gün ki bilinen dünyanın doğusu ile batısında benzer özelliklere sahip evrenselci bir hümanizma ve aydınlanmaya neden olmuştur. Bir Eksen Çağı klasiği olarak Taoizm, düşünce formlarının farklı tarzlarını temel umdeler halinde içeren kompleks özüyle, bilinen tarih içerisindeki en özlü kapsamı sergileyen gündelik olduğu kadar entelektüel ve felsefi bir düşünce biçimi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle Türk kozmogonisi, eski Çin (Chou) düşüncesi ve antik Grek felsefeleri Taoizm çerçevesinde birlikte yorumlanabilir bir mahiyet göstermektedir. Uzak coğrafyalara ait olmakla birlikte, Sokrates öncesi felsefe ile Taoist düşünce arasında Eksen Çağı’nı birlikte yansıtan ortak özellikler vardır. Platon Şölen Diyalogunda Eksen Çağı filozofunun genel özelliklerini yansıttığı gibi, onun diyalektik tarzı rahatlıkla Taoist metinlerle tamamlayıcı bir anlam ilişkisine de girmektedir. Özellikle Platon’un Timaios diyalogunda ortaya koyduğu felsefesi ile Taoist düşünce arasında yakın ilişki ve benzerlikler zirve yapmaktadır. Bu benzerlikler özellikle Chi ve Psukhe kavramları ile Chi ve antik Grek alfabesinin 22. harfi olan X arasında oldukça belirginleşmektedir. Taoizm çerçevesinden bakıldığında farklı coğrafya ve kültürlere ait bu üçlü, birlikte Eksen Çağı’nda yaygınlaşan evrensel aydınlanmanın ürünleri olarak tezahür etmektedir. Eksen Çağı, o günün dünyasının Doğu ve Batı yakasında aynı düşünsel etkilerin açığa çıkmasına neden olmuş ve günümüzün zihin dünyasını da belirleyen en kapsamlı paradigmatik bir değişimi simgelemektedir.

Anahtar Kelimeler: Eksen Çağı, Taoizm, Platon, Timaios, Türk Kozmogonisi, Chou Düşüncesi, Ruh, Chi

During the Axial Age, Turkish Cosmogony, Chinese (Chou) Thought and Ancient Greek Philosophies are Coming Together Around Taoism:

  1. The Structural Relations of Taoism and Timaeus Dialogue Absract The Axial age, which became apparent in the 500s BC, led to a universalist humanism and enlightenment with similar characteristics in to the east and west of the world known that day. Taoism, as an Axial age classic, with its complex essence containing the different styles of thought forms in its basic scope, is seem as an intellectual, philosophical and daily way of thinking that exhibits the most concise scope in known history. For this reason, Turkish Cosmogony, Chinese (Chou) thought and ancient Greek philosophies can be interpreted together via Taoism within the framework of axial age. Although belonging to distant geographies, there are common features between Pre-Socrates philosophy and Taoist thought that reflect the Axial Age together. Also Plato in his Symposium dialogue reflects an general features of the Axial Age’s philosopher. Moreover his dialectical style, easily entering into a complementary meaning relationship with the Taoist texts..There are close relations and similarities between Plato’s philosophy and Taoist thought, especially which in terms of the issues dealt with in the Timaeus dialogue. Especially, the close relationship and similarities between Plato’s philosophy in Timaios dialogue and Taoist thought peak. These similarities are particularly evident between the concepts of Chi and Psukhe and the 27th letter of the ancient Greek alphabet X. When viewed from the framework of Taoism, this triad belonging to different geographies and cultures are manifested as the products of universal enlightenment, which became common in the Axial Age. The Axial Age symbolizes a paradigmatic change in both the East and West side of the world that caused the same intellectual influences to emerge and also determine today’s mind world.
  2. Keywords: Axial Age, Taoism, Plato, Timaeus, Turkish Cosmogony, Chou Thought, Soul, Chi