Küçükbaş Hayvan Yetiştiriciliğinde Yavru Üretim Etkinliğini Artırma Yoları


Creative Commons License

Yılmaz Ö. F., Çam M. A.

7. International Congress on Scientific Research Mingachevir State University, Mingachevir, Azerbaycan, 24 - 25 Şubat 2023, cilt.3, ss.225-231

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Cilt numarası: 3
  • Basıldığı Şehir: Mingachevir
  • Basıldığı Ülke: Azerbaycan
  • Sayfa Sayıları: ss.225-231
  • Ondokuz Mayıs Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Çiftlik hayvanlarında yavru verimi, bir ırkın sürdürülebilirliğini (varlığını), işletmenin karlılığını ve ıslah çalışmalarının verimliliğini belirleyen önemli bir kriterdir. Bu kritik verim üzerinde genetik etkinin payı düşük (0.05-0.20), çevresel faktörlerin payı yüksektir. Türe bağlı olarak bir dişinin bir batında doğurduğu yavru sayısı değişmektedir. Dünya üzerinde tüm iklimlerde yüksek bir adaptasyon yeteneği gösteren, geniş bir yetiştirme alanı bulan, kırsal yaşamda hayvansal gıda ve ekonomik gelir kaynağı olan, ülkelerin ekonomisine katkılar sunan koyun ve keçide et veriminin ön plana çıkmasıyla yavru üretim etkinliği daha da önem kazanmaktadır. Bir yavrunun meydana gelmesi gamet hücrelerinin oluşumundan başlayıp doğuma kadar geçen uzun bir süreci içermektedir. Bir dişinin bir yılda ürettiği etkin (pazarlanabilir ya da sütten kesimdeki) yavru sayısı, batın büyüklüğüne, yavru yaşama gücüne, doğum (kuzulama veya oğlaklama) aralığına bağlı olarak değişmektedir. Batın büyüklüğü, çiftleşme dönemindeki bakım beslemeye, ırka, ana yaşına, ana canlı ağırlığına, çiftleştirme mevsimine, embriyonik dönemdeki bakım-beslemeye, embriyonik dönemdeki çevre sıcaklığına, kuzulama-oğlaklama aralığına, çiftleşme mevsimi uzunluğuna göre şekillenmektedir. Doğum öncesi süreçteki (prenatal) fertilizasyon, implantasyon (embriyo) ve fötüs evrelerinde yaşam genetik ve ananın sağladığı çevreye bağlıdır. Doğum öncesi dönemde annenin yavruya sağladığı çevreye yetiştiricinin müdahalesi sınırlı ve dolaylıdır. Doğum hemen öncesi veya doğumun hemen sonrası (perinatal, neonatal), doğum sonrası (postnatal) dönemdeki yaşam ise yine yavrunun genetik yapısına ve yavruya sunulan çevreye bağlıdır. Bu dönemlerde yavrunun çevresine ilişkin faktörleri düzenleyebilme imkânı daha fazladır. Yavru veriminin değerlendirilmesinde, yavrunun ekonomiye kazandırılması önemli bir kriterdir. Bu nedenle bir hayvanın kaç yavru doğurduğundan ziyade, doğurduğu yavrunun işletmeye ekonomik getirisi önemlidir. Küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinde, yavru verim kriterleri olarak, doğurma potansiyeli olan dişi başına doğumdaki yavru sayısı, doğumda doğuran dişi başına elde edilen yavru sayısı, yumurtalık etkinliği, doğurma aralığı döl verim kritelerinin değerlendirilmesi için kullanılmakta ve bir dişinin döl verim performansı bakımından önemli ipuçları vermektedir. Ancak sadece sütten kesimdeki yavru sayısı veya ekonomiye kazandırılan yavru sayısı, işletme ekonomisine, sürü ikamesine ve yapılan ıslah çalıştırmalarına katkı sunmaktadır. Ekonomiye kazandırılmayan yavrular, doğum yapan dişinin sürüden daha erken ayrılmasına, sürü ikame masraflarının artmasına ve işletme gelirinin azalmasına neden olmaktadır. Küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinde doğum öncesi (embriyo kayıpları, düşükler) ve doğum sonrası yavruların hayatta kalma ve gelişmelerini etkileyen faktörlerde yetiştirici tarafından yapılan iyileştirmelerle yavru üretim etkinliği ve çiftlik karlılığı arttırılabilir. Bu çalışmada literatüre dayalı olarak koyun ve keçi yetiştiriciliğinde yavru üretim etkinliğinin artırılmasında yetiştiricinin yapması gereken uygulamalar incelenecektir.