Çiftlik Hayvanlar Yetiştiriciliğinde Refah ve Stres Kavramı


Creative Commons License

Çevikkol E., Çam M. A., Yılmaz Ö. F.

ISPEC 11thINTERNATIONAL CONFERENCE on AGRICULTURE, ANIMAL SCIENCES and RURAL DEVELOPMENT, Muş, Türkiye, 3 - 05 Mart 2023, cilt.11, ss.478-488

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Cilt numarası: 11
  • Basıldığı Şehir: Muş
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.478-488
  • Ondokuz Mayıs Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Çiftlik hayvanlarında refah kavramı 20.yüzyılın ikinci yarısından sonra endüstriyel hayvan üretimi hakkındaki bilimsel verilerden ve toplum kaygılarından ortaya çıkmıştır. Başlangıçta, refah kavramı hayvanlar üzerinde stresin varlığı veya yokluğu temeline dayandırılmıştır. Hayvan refahını, bir hayvanın doğal ortamında gösterdiği davranışları (otlama, beslenme, barınma güneşlenme, gölgelenme, gezinme, eşinme, yüzme, eşe kur yapma, yavru emzirme, yavruyu koklama, yalama, çiftleşme, sürü halinde bulunma vb.) özgürce yapabildiği, hislerini, duygularını özgürce yaşayabildiği, ağrısız, acısız (sağlıklı), midesini metabolizmasına uygun türden besinlerle doyurabildiği, susuzluğunu temiz ve kolayca giderebildiği bir yaşam sürdürebilme durumu olarak tanımlamak mümkündür. Bununla birlikte hayvan refahının içeriği hakkında, özellikle hayvanın hisleri ve duyguları ile ilgili kesin veriler elde etmek mümkün olmadığından üzerinde mutabakat sağlanmış bir tanım bulunmamaktadır. Aynı durum stres için de söylenebilir. Stres, başlangıçta bir canlının hastalanması veya ölümüne neden olan çevresel ajanları ifade ederken, günümüzde canlının refahını etkileyen her türlü etmeni içeren bir anlam genişlemesi kazanmıştır. Bir hayvan, stres koşullarına maruz kalmadıkça veya refahını artırıcı şartlar sağlandıkça daha fazla ve daha kaliteli ürünler üretmektedir. Günlük besin kaynaklarımızın önemli bir kısmını temin ettiğimiz çiftlik hayvanlarının refah koşullarına ve etik değerleri göz önünde bulundurarak en ideal koşullarda barındırılıp, beslenmesi ve çoğaltılması ekolojik dengenin ve döngünün sürdürülebilmesi için de katkı sağlamaktadır. Hayvan refahı ile ilgili hassasiyette hayvan hakları savunucularının, küresel ısınmada çiftlik hayvanlarının atmosfere saldığı metan vb. gazların etkileri öne sürülerek oluşturulan baskılar, hayvansal ürünlerin biyoteknolojik olarak üretilme gayretleri refah, stres ve sera gazı üretimi gibi kavramların hayvansal ürünlerin yerine ikame edilmeye çalışılan ürünler için bir pazar payı oluşturma kaygısı taşıyıp taşımadığı endişesini beraberinde getirmektedir. Hayvan refahı üzerindeki hassasiyette, insanın kendi türü hakkındaki hassasiyetinden daha fazla önem kazandığı bir dönemde yaşamaktayız. Yakın gelecekte çiftlik hayvanı yetiştiriciliğinde refahla ilgili standartların ve etik kuralların yerine getirilmesi için, işletme sahiplerinin üretim koşullarında önemli değişiklikler yapması gerekeceği öngörülmektedir. Çiftlik hayvanlarının yer aldığı çalışmaların sonuçlarının yayımlanmasında da etik raporların gerekliliği bu konudaki duyarlılığa dayanmaktadır. Bu çalışmada hayvan refahını etkileyen faktörler ve refah koşullarını belirleyen yöntemlerin güncel gelişmeler ışığında ele alınması amaçlanmıştır.