Research Information System
100. Yılında Cumhuriyet'in Kadınları Kadınların Cumhuriyeti, İstanbul, Turkey, 27 - 29 October 2023, pp.901-902, (Summary Text)
Bu çalışma, Antik Yunan’dan günümüze kadınların ev içinde harcadıkları
üretim ve yeniden üretim emeğinin iktisat bilimi tarafından nasıl
ele alındığını incelemeyi amaçlamaktadır. Bu doğrultuda Antik Yunan’da
“oikos”un bilgisi ile günümüz ana akım iktisadının kadın emeğine bakışı
karşılaştırılacaktır. Antik Yunan’da ekonomiye dair ilk metinler, bir üretim
alanı olarak “oikos”un incelenmesi üzerinedir. Aristoteles, Ksenephon
ve Hesiodos’un metinlerinde “oikos” bir üretim mekânı olarak tanımlanır
ve bu bağlamda kadınların üretim sürecinde harcadıkları emeğin, bu hane
idaresi biliminden dışlanması söz konusu değildir. Aksine “oikos”, kadınların
üretim alanı olduğu için kadın emeğinin Antik Yunan metinlerinde
son derece görünür olduğundan bahsetmek mümkündür. Ancak Antik
Yunan’da egemen düşünce tarafından emek harcamanın kendisi değersizleştirilmiş,
yurttaşlıktan ve “düşünme hakkı”ndan dışlanan, doğuştan
gelen özellikleri nedeniyle kol gücüyle çalışması uygun olan köleler ve kadınlara
özgü kılınmıştır. Antik Yunan’da kadın emeğinin “değersiz” görünümüne
karşılık günümüzün ana akım iktisat biliminde ev içinde harcanan
kadın emeği görünmezdir. Ana akım/neoklasik iktisat, kadınların
üretime yaptıkları katkıyı, bu katkı ancak piyasa dolayımıyla gerçekleşirse,
kadın emeği ücretli emek haline gelirse görebilmektedir. Neoklasik iktisat,
meta olmayanın üretimiyle ilgilenmediği ölçüde, kadınların ev içinde
emek gücünün yeniden üretimini sağlayan emek süreçleriyle, ürettikleri
meta karakteri olmayan tüketim nesneleriyle ve bakım hizmetleriyle ilgilenmez.
Feminist perspektiften bakıldığında, neoklasik iktisadın bölü901
şüm problemini, üretim faktörlerinin elde ettikleri geliri, üretime yapılan
marjinal katkıya -teorik olarak- eşitleyerek çözmesindeki en sorunlu taraf,
kadınların yeniden üretimdeki rollerini göz ardı ederek, kadınların üretime
yaptıkları gerçek katkının analizden dışlanmasıdır. Çeşitli üretim biçimlerinde,
kadınların erkeklere tabiiyetinin de çeşitli biçimlerini yaratan
ataerkil egemen düşünce, Antik Yunan’da emek harcamanın kendisini değersizleştirerek
kadınları ikincilleştirmektedir. Kapitalizmde ise ataerkil
karakterini koruyan egemen düşünce, emek gücünün ekonomik sömürüsüne
zemin hazırlarken, emek gücünün yeniden üretimi rolünü verdiği
kadınların, piyasanın gereksinimine uygun olarak hem piyasa dolayımıyla
hem de ev içinde doğrudan sömürülmesine olanak sağlamaktadır. Ataerkil
kapitalizmin bilimi olarak neoklasik iktisat, hem üretim sürecinde
gerçekleşen sömürü ile, hem de kadınların yeniden üretim sürecinde sömürüsüyle
ilgilenmemekte, yalnızca üretilen metaların değişim değerleriyle
ilgilenmektedir. Bu çalışma, feminist iktisat ve Marksist politik ekonomiden
hareketle neoklasik iktisat düşüncesinde kadının yeniden üretim
rolünün hiç olmadığı kadar görünmez hale geldiğini öne sürmektedir.
Anahtar kelimeler: Yeniden üretim, kadın emeği, oikonomia, ataerkil
kapitalizm, neoklasik iktisat, feminist iktisat