Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İslam Tarihi Ve Sanatları Anabilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: NESRİN YILMAZ
Danışman: Halil İbrahim Haksever
Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu
Özet:
Abdurrahman Abdî, 17. asırda yaşamış bir devlet adamı, önemli bir tarih yazarı ve şairdir. Enderun'da iyi bir eğitim alan Abdurrahman Abdî, hem burada hem de edebî-ilmî meclislerde edindiği müktesebatı eserlerine de yansıtmıştır. Döneminin en önemli tarih metnini meydana getiren Abdurrahman Abdî, şiirlerinin yanı sıra şerh türünde önemli eserler yazmıştır. İslam medeniyetinde çok önemli bir yere sahip olan Arapça ve Farsça eserleri şerh eden şârih, bu sahada da adından söz ettirecek önemli çalışmalar ortaya koymuştur. Çeşitli biyografik kaynaklarda, Abdurrahman Abdî'nin Urfî Dîvânı'na şerh yazdığı bildirilmekte ve kendisinden "şârih-i Urfî" ve "hoş-terâne-i Rûm" gibi övgülerle bahsedilmektedir. Yapılan incelemeler neticesinde Urfî'ye ait kaside ve gazellerin şerhini içeren ve Abdurrahman Abdî tarafından yazılan eserin iki adet nüshasına ulaşılmıştır. Urfî Dîvânı'na şerh yazan birçok isim bulunmaktadır ve bunlar arasından Abdî Paşa tarafından yazılan şerhi gün yüzüne çıkarmak ve incelemek, bu çalışmanın ana maksadıdır. İnsanlara faydalı olma amacını taşıyan Abdurrahman Abdî, yazdığı eserle Farsçanın öğretilmesine katkıda bulunmak istemiş, bu durumu eserinde açıkça beyan etmiştir. Ahmed Ağa'nın teşvikiyle başlayan çalışmada sade ve akıcı bir dil kullanan şârih, şerhi meydana getirirken birçok kaynak metinden faydalanmış, çalışmasında dayandığı görüşleri, çoğu zaman eser ve yazar isimleri vermek suretiyle temellendirmiş ve çok büyük bir emekle büyük bir şerh metni meydana getirmiştir. Şerh-i Dîvân-ı Urfî'nin en önemli özelliği, şerh metodu olarak lügat ve diğer şerhlerden azami derecede faydalanılmış olması, fikirlerin karşılaştırılması ve baştan sona kadar aynı şerh usulünün titizlikle devam ettirilmesidir. Ayrıca bu eser, Türk edebiyatında Urfî'nin şiirlerine/divanına yazılan en eski şerhlerden biri olma özelliğine sahiptir. Bu durum, şârihin henüz benzer çalışmaların pek bulunmadığı bir zamanda bu şerhi yazdığı anlamına gelmektedir. Özetle Abdî Paşa, Urfî Dîvânı'na Türk dilinde şerh yazan ilk isimlerden biridir.