Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: FATİH OCAK
Danışman: Muhammet Bahadır
Özet:
nsanlık var olduğundan bu yana doğal olaylar (deprem, taşkın, heyelan vb.) hep meydana gelmekte ve insanlığa herhangi bir zararı olmadığı müddetçe dikkat çekmemektedir. Ancak doğal olaylar insanlığa zarar verdiğinde doğal bir olay olmaktan çıkıp afet karakterine bürünmektedir. Son birkaç on yıl içerisinde ise doğal afetlerin küresel ölçekte önemli bir problem haline geldiği görülmektedir. Günümüzde ülkeler sadece tek bir doğal afet ile değil, aynı anda birden çok doğal afet ile mücadele etmek zorunda kalmaktadır. Bu yönüyle doğal afetleri tek tek değil, bütüncül olarak ele almak ve afet öncesi, esnası ve sonrasını düşünerek irdelemek gerekir. Her ne kadar insanlığı her daim tehdit eden doğal olayların oluşumunu engellemek mümkün olmasa da afet karakterine bürünmesini engellemek ve verebileceği zararları en aza indirmek mümkündür. Buradan hareketle daha önce deprem, taşkın ve heyelan türünde doğal afetlerin yaşandığı ve en önemli geçim kaynağının tarımsal faaliyetler olması sebebiyle toprak erozyonu ve kuraklık afetlerinin yaşanabileceği Karadeniz Bölgesi, Samsun ilinde yer alan Ladik Gölü Havzası çalışma alanı olarak belirlenmiştir. Bütüncül akıllı doğal afet yönetiminin hedeflendiği çalışmanın ilk aşamasında afet öncesi dönemde karar vericilerin planlama yapabilmeleri için deprem, taşkın, heyelan, toprak erozyonu ve kuraklık afetleri dikkate alınarak Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) yöntemi, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Uzaktan Algılama (UA) teknikleri ile bahsi geçen afetlere yönelik duyarlılık analizleri gerçekleştirilmiştir. Bu analizler sonucunda dikkate alınan doğal afetler arasında en etkili olanların sırasıyla toprak erozyonu (%57,93), kuraklık (%50,71), deprem (%39,68), heyelan (%36,28) ve taşkın (%33,19) olduğu tespit edilmiştir. Yine Ladik Gölü Havzası’nda bu doğal afetlerin etkilerinin aynı anda hangi alanlarda daha fazla olabileceğini gösteren çoklu duyarlılık analizi gerçekleştirilmiş ve bu analize göre de havzanın en duyarlı beş (5) yerleşmesinin sırasıyla; Büyükkızoğlu, Bolat, Çakırgümüş, Saray ve Cüce mahalleleri olduğu belirlenmiştir. Çalışmanın ikinci aşamasında ise doğal afet duyarlılık analizi sonuçları dikkate alınarak afet öncesinde, esnasında ve sonrasında kullanılmak üzere Ladik Gölü Havzası (Samsun) Akıllı Doğal Afet Yönetimi ve Karar Destek Sistemi (LADES) isminde hem web hem mobil cihazlar üzerinden erişilebilen bir sistem tasarlanmıştır. Bu sistem havzada yaşayan vatandaşların afet öncesinde yaşadıkları yapı, tarım arazileri vb. gibi yerlerin risk durumlarını öğrenebilecekleri web uygulamaları, afet esnasında acil yardım çağrısında bulunabilecekleri mobil uygulama, yerel yönetimler için de olası bir doğal afet ve etkilerini yönetebilecekleri afet kriz masasında kullanılmak üzere canlı takip paneli ve sahada acil yardım çağrılarına müdahale edebilecekleri web ve mobil uygulamalardan oluşmaktadır.